Την επικαιρότητα, διεθνή και τοπική, απασχολεί το τελευταίο διάστημα η νέα κατάσταση πραγμάτων στον κόσμο, ως αποτέλεσμα της εκλογής και άσκησης εξουσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ. Κάθε γωνιά του πλανήτη επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από τις αποφάσεις και τα διατάγματά του, με την ΕΕ να παρακολουθεί αδύναμη και αδύνατη να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ο Τραμπ πήρε στα χέρια του και το ουκρανικό και είναι έτοιμος να δώσει λύση στον τρίχρονο πόλεμο Ρωσίας και Ουκρανίας. Τι σημαίνει για την ΕΕ και κατ' επέκταση για την Κύπρο και την Ελλάδα, γενικότερα, η προσέγγιση Τραμπ; Δύο διεθνολόγοι, ο Θρασύβουλος Ευτυχίδης και ο Πάμπος Χρυσοστόμου, αναλύουν τη διεθνή πολιτική κατάσταση και βγάζουν συμπεράσματα για την ΕΕ, εν πρώτοις, τα ελλαδοτουρκικά, και το Κυπριακό, εν δευτέροις.
1. Πού οδηγεί η νέα σχέση ΗΠΑ και ΕΕ;
2. Και πού οδηγεί η προσέγγιση Τραμπ-Πούτιν;
3. Απειλείται το Διεθνές Δίκαιο από τις πολιτικές Τραμπ; Αυξάνεται η ακροδεξιά ρητορική;
4. Μήπως η αδυναμία της ΕΕ να χειριστεί κρίσιμα ζητήματα, όπως είναι και το ουκρανικό, άνοιξε τον δρόμο στον Τραμπ να δράσει;
5. Ο πλανητάρχης δεν ασχολήθηκε ακόμη με Ελλάδα και Κύπρο. Τι να περιμένουμε σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό;
Πάμπος Χρυσοστόμου: Η ειρήνη του τρόμου
«Το γεγονός ότι ο Τραμπ παραγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο δημιουργεί πολύ επικίνδυνα προηγούμενα για την Κύπρο. Διότι το δικό μας το αφήγημα τα τελευταία 50 και πλέον χρόνια βασίζεται στην όποια επιχειρηματολογία μας έδινε το Διεθνές Δίκαιο»
1. Διανύουμε μια νέα εποχή στις διεθνείς σχέσεις. Μια νέα εποχή με νέα χαρακτηριστικά. Ποια είναι αυτά; Το πρώτο είναι ότι το Διεθνές Δίκαιο και οι κανόνες της διεθνούς διπλωματίας και διεθνούς πολιτικής μπαίνουν σε δεύτερη, ίσως και σε καμία μοίρα. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι το ισχυρό κριτήριο των όποιων συμφωνιών είναι το απόλυτο οικονομικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών και όχι άλλα ζητήματα. Είτε είναι το Διεθνές Δίκαιο είτε οι συνασπισμοί και οι συνεργασίες που υπήρχαν. Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι η γη δεν αντικρίζεται πλέον ως χώρος πατρίδας ανθρώπων. Αλλά αντικρίζεται με οικονομικούς όρους. Για ανάπτυξη διαφόρων πρότζεκτ. Είτε είναι η Ουκρανία είτε είναι η Γάζα είτε είναι η Γροιλανδία. Και το τέταρτο στοιχείο είναι η προσπάθεια του Τραμπ να ανοίξει κεφάλαια τα οποία σε μεγάλο βαθμό ήταν κλειστά και να ξαναδιαμορφώσει τις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις.
2. Μέσα σε τούτο το πλαίσιο πρέπει να δούμε και την προσέγγιση των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Ο Τραμπ έχει μία στάση διαφορετική από ό,τι ο Μπάιντεν. Παρουσιάζεται ως ειρηνοποιός κι αυτό δημιουργεί σε κάποιους μια θετική εικόνα. Στην ουσία όμως μιλούμε για την ειρήνη του τρόμου. Την ειρήνη που επιβάλλεται μέσα από την οικονομική ισχύ και μέσα από τη δοσοληψία των ισχυρών. Μπορεί να είναι θετικό το γεγονός ότι τερματίζεται ο πόλεμος, ο οποίος ξεκίνησε με λάθος υπολογισμούς και προσδοκίες της Ρωσίας αλλά και της ΕΕ και της Ουκρανίας, συνεχίστηκε με λάθος τρόπο, με μια ακατάσχετη οικονομική και στρατιωτική στήριξη σε κάτι που δεν οδηγούσε πουθενά και τώρα επιχειρείται να τερματιστεί σωστά, αλλά με λάθος τρόπο. Κι αυτό δημιουργεί πολύ επικίνδυνα τετελεσμένα. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι ΗΠΑ και Ρωσία επιχειρούν να ξαναμοιράσουν τον κόσμο, ξεκινώντας πρώτα από την Ουκρανία. Ενδεχομένως το διακύβευμα δεν είναι ούτε το Διεθνές Δίκαιο ούτε η αποκατάστασή του αλλά ένας διαμοιρασμός του πλούτου της Ουκρανίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Αυτό αναπόφευκτα επηρεάζει τη σχέση των ΗΠΑ με την ΕΕ. Η ΕΕ ήταν μέχρι πρότινος ο πιο στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, αυτή συνέδραμε στρατιωτικά και οικονομικά την Ουκρανία, και τώρα μένει εκτός παιγνιδιού. Πέραν αυτών, είναι και η πολιτική των δασμών, γεγονός που φέρνει σε αντιπαράθεση την ΕΕ με τις ΗΠΑ. Επιπρόσθετα, επανακαθορίζεται και η σχέση ασφάλειας της Ευρώπης, σε μια κούρσα εξοπλισμών με τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες για να καλύψει την ασφάλειά της, πάντα σε βάρος των κοινωνικών παροχών και των αναπτυξιακών προϋπολογισμών.
3. Επηρεάζεται το Διεθνές Δίκαιο, σαφέστατα. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι όλα κυλούσαν με βάση αυτό. Και πολλές φορές το επικαλούνταν υποκριτικά. Η περίπτωση της Κύπρου σε σχέση με την Ουκρανία. Άλλωσπως συμπεριφέρονταν στην Ουκρανία και άλλωσπως στην Κύπρο. Τώρα όμως η λογική του Τραμπ πετάει το Διεθνές Δίκαιο στον κάλαθο των αχρήστων. Ο ΟΗΕ είναι ανύπαρκτος. Ο Τραμπ αντιμετωπίζει τον Γενικό του Γραμματέα ως υπάλληλό του και κόβει τη βοήθεια σε πολλές χώρες μέσω των ΗΕ. Και όλα αντικρίζονται κάτω από το πρίσμα της οικονομικής δοσοληψίας προς το συμφέρον των ΗΠΑ, την ίδια στιγμή που το Διεθνές Δίκαιο παραγνωρίζεται.
4. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε έλλειμμα ηγεσίας και έδειξε μικρό ανάστημα σε πάρα πολλά ζητήματα που επηρεάζουν και την ίδια. Η απουσία της από όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή είναι εμφανέστατη, όπως και από αλλού. Κι εκεί που είχε παρουσία -βοήθεια στην Ουκρανία- μένει εκτός νυμφώνος. Και δεν έχει το ανάστημα να σταθεί απέναντι στις απαράδεκτες και προσβλητικές για τους Ευρωπαίους αναφορές του αντιπροέδρου των ΗΠΑ. Όταν μάλιστα επεμβαίνει και στα εσωτερικά μεγάλων χωρών της ΕΕ, της Γερμανίας για παράδειγμα. Η Ευρώπη θα βρεθεί μπροστά σε πάρα πολλά διλήμματα το επόμενο διάστημα. Αν θα αποδεχτεί ή όχι την όποια λύση θα βρουν Τραμπ και Πούτιν στην Ουκρανία, αν θα συνδράμει ή όχι στις εγγυήσεις αποστέλλοντας στρατεύματα μετά τη λύση αλλά και σε σχέση με την επιβολή δασμών.
5. Το γεγονός ότι ο Τραμπ παραγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο δημιουργεί πολύ επικίνδυνα προηγούμενα και για την Κύπρο και για την Ελλάδα. Γιατί; Διότι το δικό μας το αφήγημα τα τελευταία 50 και πλέον χρόνια βασίζεται στην όποια επιχειρηματολογία μάς έδινε το Διεθνές Δίκαιο. Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εδαφικής ακεραιότητας, ο εποικισμός, η κατοχή. Όλα αυτά τώρα και στην Ουκρανία, με μια συνθηκολόγηση, αλλά και στη Γάζα, με λογικές μετακίνησης πληθυσμού για αξιοποίηση φιλέτων, δημιουργούν επικίνδυνες καταστάσεις τις οποίες κανείς δεν μας διασφαλίζει ότι αύριο δεν θα τις επικαλεστεί και ο Ερντογάν ή οποιοσδήποτε άλλος για αντίστοιχες λύσεις.
Θράσος Ευτυχίδης
Οι πιέσεις Τραμπ έχουν στόχο συμμάχους, όχι εχθρούς του
«Οι ΗΠΑ έχουν σαφή συμφέροντα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, πλέον, με την ύπαρξη μιας βάσης η οποία είναι ουσιαστικά ένα πρώτης τάξης προγεφύρωμα για τη Μέση Ανατολή».
1. Αυτή η σχέση δεν μπορεί να διαταραχθεί. Απλά θα έχουμε κάποιες μεγαλύτερες αλλαγές στο εσωτερικό που θα αφορούν κανόνες πλέον άλλης συμπεριφοράς. Τους κανόνες που προσπαθεί να επιβάλει ο Πρόεδρος Τραμπ. Όσο και αν μας φαίνεται περίεργο, οι κανόνες Τραμπ, αργά ή γρήγορα, κερδίζουν έδαφος.
2. Είναι γεγονός ότι για να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία οι δύο πλευρές θα πρέπει να συζητούν. Η πρώτη πλευρά αυτής της κρίσης θεωρώ ότι είναι οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Επομένως, εκτιμώ ότι για να υπάρξει λύση στο πρόβλημα της Ουκρανίας το πρώτο και κύριο είναι να υπάρξει συζήτηση. Όσο δεν υπάρχει συζήτηση δεν θα βρεθεί και λύση. Είναι θετικό βήμα το ότι συνομιλούν επιτέλους. Θετικό ήταν και το γεγονός ότι βρέθηκαν στη Σαουδική Αραβία αντιπροσωπείες των ΗΠΑ και Ρωσίας, και μάλιστα σε υψηλότατο επίπεδο, με επικεφαλής τους ΥΠΕΞ Ρούμπιο και Λαβρόφ. Έγινε και μια επίσκεψη του υπουργού Οικονομικών του Τραμπ στον Πρόεδρο Ζελένσκι από τον οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ ζήτησε το 50% των πλούσιων γαιών της Ουκρανίας, στη λογική ότι από τη στιγμή που θα επενδύουν εκεί οι ΗΠΑ, η Ρωσία δεν θα διανοηθεί να προχωρήσει παρακάτω. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο Ζελένσκι, πρόκειται για μια συμφωνία η οποία αποτελεί ξεπούλημα για την Ουκρανία.
3. Η ακροδεξιά ρητορική αυτή τη στιγμή αποκομίζει τεράστια οφέλη. Για μένα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον το γεγονός ότι η ακροδεξιά της Ευρώπης είναι φιλορωσική. Κάτι που πολλοί παραβλέπουν. Αλλά τα ποσοστά της ανεβαίνουν γιατί λέει αυτά θέλουν να ακούσουν απλά οι άνθρωποι.
4. Φυσικά και είναι ένας παράγοντας κι αυτός. Βέβαια οι Αμερικανοί ψήφισαν με βάση τα δικά τους συμφέροντα. Δεν ψήφισαν για την εξωτερική πολιτική, ουσιαστικά ψήφισαν για αυτά που συμβαίνουν στο εσωτερικό της Αμερικής. Ο Τραμπ εξέφρασε τη μεγάλη πλειοψηφία του αμερικανικού λαού κι αυτό φάνηκε και από το αποτέλεσμα. Και από εκεί και πέρα αυτό που παρακολουθούμε όλοι οι υπόλοιποι είναι μια τεράστια αλλαγή και στο γεωπολιτικό αλλά και στο γεωοικονομικό σκηνικό σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κυβέρνηση έχει υπογράψει ήδη 79 εκτελεστικά διατάγματα, υπερδιπλάσια των όσων υπέγραψαν Ομπάμα και Μπάιντεν την αντίστοιχη περίοδο διακυβέρνησής τους. Και πρέπει να πω ότι κάθε ένα από τα διατάγματα είναι απόλυτα τεκμηριωμένο. Βέβαια ακούμε και μια σειρά παράλογων προτάσεων. Γι' αυτά που έχουμε συνηθίσει, για το Διεθνές Δίκαιο, όπως η πρόταση για τη Γάζα και τη μετατροπή της σε Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής, για παράδειγμα. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο θα δούμε ότι οι πιέσεις του Προέδρου Τραμπ έχουν στόχο συμμάχους του. Δεν έχει εναντιωθεί ακόμη σε «εχθρούς του». Δηλαδή έχει πιέσει τον Καναδά, έχει πιέσει τον Μεξικό, την Κολομβία, την Ευρώπη. Πιέζει τους συμμάχους του και έχει αποκομίσει ήδη κέρδη. Σε ό,τι αφορά την Ουκρανία μακάρι να υπάρξει μια σαφής πρόταση για ειρήνη. Εγώ επιμένω να λέω ότι μπορεί να υπάρξει ειρήνη για την Ουκρανία, αρκεί βέβαια να είναι διατεθειμένοι όλοι να κάνουν παραχωρήσεις.
5. Μέσα στη βδομάδα αναμένεται η πρώτη συνάντηση του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ με τον Έλληνα ομόλογό του. Η Ελλάδα δεν είναι στα ζητήματα που απασχολούν τον Τραμπ. Για την ώρα. Ο ΥΠΕΞ συναντήθηκε με τους Τούρκους, αλλά για τη Μέση Ανατολή. Για τη Συρία και την πίεση που δέχεται η Τουρκία από τους Κούρδους. Και είδαμε την άλλη μέρα τον Χακάν Φιντάν να δηλώνει ότι ίσως να επανεξεταστεί η λογική της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων στη Συρία. Αυτή η δήλωση θεωρώ ότι είναι αποτέλεσμα ακριβώς των αμερικανικών πιέσεων. Οπότε πιστεύω ότι μας έχουν σε ένα δεύτερο επίπεδο, εμάς. Δεν είμαστε στα ζητήματα που απασχολούν τις ΗΠΑ αυτή την ώρα. Ο Ρούμπιο είχε σαφέστατα φιλοελληνικές, φιλοκυπριακές θέσεις. Βέβαια, οι άνθρωποι εκεί αλλάζουν πάρα πολύ. Δεν ξέρουμε τι να περιμένουμε στη συνέχεια, αλλά προς το παρόν δεν φαίνεται να επηρεαζόμαστε από αυτή τη νέα πολιτική Τραμπ. Άλλωστε οι ΗΠΑ έχουν σαφή συμφέροντα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, πλέον, με την ύπαρξη μιας βάσης η οποία είναι ουσιαστικά ένα πρώτης τάξης προγεφύρωμα για τη Μέση Ανατολή.
